Mamerki – Kwatera Główna Niemieckich Wojsk Lądowych (OKH)
Na Mazurach, nad Kanałem Mazurskim, 8 km od Węgorzewa, 22 km od Giżycka, 25 km od Kętrzyna, 18 km od Gierłoży znajduje się jeden z najlepiej zachowanych w Polsce, kompleks niezniszczonych bunkrów niemieckich z okresu II wojny światowej. W latach 1940-1944 zbudowano dla potrzeb 40 najwyższych generałów i feldmarszałków, 1500 oficerów i żołnierzy Wehrmachtu około 250 obiektów w tym 30 schronów żelbetowych, które niezniszczone zachowały się do naszych czasów. Niemcy nie zdążyli wysadzić schronów, zostały one opuszczone bez walki przez wojska Wehrmachtu w styczniu 1945.
Historia
22 czerwca 1941 roku ponad 3 miliony żołnierzy, 148 dywizji Wehrmachtu, niespotykana w historii wojen potęga militarna, atakują Związek Sowiecki. Mamerki – wojskowe centrum dowodzenia tej ogromnej operacji militarnej w tajemnicy zostało zbudowane przez Organizacje Todta.
Do Mamerek w chwili rozpoczęcia ataku przybywają dowódca Wojsk Lądowych feldmarszałek Walter Brauchitsch oraz szef sztabu generalnego gen. Franz Halder z grupą 40 najwyższych rangą generałów Wehrmachtu. Wśród nich feldmarszałek Friedrich Paulus, który osobiście opracował plan ataku na ZSRR o kryptonimie Barbarossa. Później jako gen. 6 armii walczącej pod Stalingradem, został okrążony przez wojska Armii Czerwonej i dostał się do niewoli razem z 180000 żołnierzy, tysiącami czołgów i dział.
W Mamerkach przebywał również na stanowisku kolejnego szefa sztabu generalnego. gen. Heinz Guderian, twórca niemieckiej broni pancernej, którego czołgi dotarły pod Moskwę.
Na terenie kwatery działali szefowie wywiadu wojskowego gen. Liss zajmujący się szpiegostwem armii zachodnich jak i gen. Gehlen, który zdobywał informacje na temat Armii Czerwonej, a po wojnie tworzył sieć wywiadu pracującą dla amerykanów. Tu po raz pierwszy spotkał się słynny lis pustyni. gen. Erwin Rommel ze słynnym strategiem gen. Erichem Mansteinem.
W sierpniu 1941 roku przybył z wizytą Mussolini z Hitlerem.
W kwaterze stacjonowali attache wojskowi: fiński, węgierski i japoński. W latach 1941-1942 kwaterę odwiedzali Miklos Horthy węgierski dyktator, Jon Antonescu rumuński szef państwa, Carl Mannerheim, marszałek Finlandii, naczelny dowódca w wojnach z ZSRR 1939-40 i 1941-44.
Spisek na życie Hitlera (zamach 20 lipca 1944)
Na terenie kwatery, od czerwca 1941 do lutego 1943, pełnił służbę płk Claus Stauffenberg, który prowadził przygotowania do obalenia władzy Hitlera. W ciszy mamerskiego lasu prowadził tajne rozmowy i werbował kolejnych spiskowców. Tu przechowywano materiał wybuchowy, który miał być użyty w zamachu oraz tajne dokumenty dotyczące przejęcia władzy. Jak wspomina jeden ze spiskowców, kpt. Hans von Herwarth wiosną 1944 roku kpt. Kuhn i por. Hagen wykopali w lesie Mamerskim, niedaleko baraku Wydziału Organizacyjnego sporą jamę i zagrzebali w niej materiał wybuchowy, a nieco dalej najbardziej poufne dokumenty zawierające rozkazy na dzień obalenia Hitlera (…) Z pomocą psów tajna policja odnalazła materiał wybuchowy, chyba był to cud, że policja nie odnalazła naszych tajnych rozkazów.
Opis kwatery
Mamerki w latach 1941-1944 były samowystarczalnym „miastem” chronionym przez zmechanizowany batalion wartowniczy. Cały obiekt otoczony był zasiekami z drutu kolczastego. Co 300 m znajdowały się betonowe słupy (zachowane do dziś) z aparatami telefonicznymi i latarniami oświetlającymi teren. Bezpieczeństwa strzegły 4 wartownie, przed atakami z powietrza chroniły stanowiska dział obrony przeciwlotniczej. Oprócz schronów w kwaterze zbudowano dziesiątki baraków, w których pracowali sztabowcy, służby łączności, mieściły się kuchnie, kasyna, poczta, kino, kwatery mieszkalne, szpital, sauna i stajnie. Schrony w zależności od typu posiadają dwa lub pięć pomieszczeń, dwie lub cztery strzelnice ryglowane od wewnątrz. Posiadają system wentylacyjny, ślady po filtrach powietrza, instalacji elektrycznej, telefonicznej, centralnym ogrzewaniu i toaletach. Oba wejścia z korytarza posiadały drzwi pancerne oraz gazoszczelne. Maskowanie ścian zewnętrznych trawą morską utwardzoną betonem i specjalnym mchem chroniło schrony przed wykryciem z powietrza, tak skutecznie, że nawet teraz po 60 latach bunkry wtapiają się w tło lasu. Ujęcie z jeziora Mamry dostarczało wodę do schronu przepompowni i stacji uzdatniania wody (7). Prąd dostarczano z sieci do stacji transformatorów (3, 10). Dzięki dieslowskim agregatom prądotwórczym umieszczonym w siłowniach (12, 23) w razie awarii, możliwe było własne zasilanie. Kotłownie (24, 11) zaopatrywały obiekty w ciepło.
Podziemny tunel
Po zwiedzeniu bunkra 28 przechodzi się oświetlonym 30 metrowym podziemnym tunelem do bunkra 30, a tam można spotkać nawet samego Hitlera.
